In onze digitale wereld worden jongeren voortdurend overspoeld met informatie en prikkels. Van sociale media tot videogames, er is altijd iets dat hun aandacht probeert te trekken. Dit kan leiden tot een overbelasting van het brein en een verstoring van hun mentale gezondheid. De belangrijkste factor hierbij is dopamine.
Wat is Dopamine?
Dopamine is een stofje in de hersenen dat ons een gevoel van plezier en het verlangen naar meer plezier geeft. Het speelt een belangrijke rol in drive, motivatie en geluk. Wanneer we iets doen dat we leuk vinden, zoals het krijgen van likes op een Instagram-post of het winnen van een level in een videogame, wordt dopamine vrijgegeven. Dit zorgt voor een gevoel van blijdschap en moedigt ons aan om het gedrag te herhalen.
De impact van Dopamine shots
In de moderne samenleving worden jongeren constant blootgesteld aan "dopamine shots" door technologie. Elke melding, elk nieuw TikTok-filmpje en elke overwinning in een spel zorgt voor een snelle dopamine-boost, wat ons een prettig gevoel geeft. Na deze piek volgt altijd een dal, waarbij we ons minder goed voelen. Dit is het natuurlijke mechanisme van het lichaam om weer in balans te komen. Veel jongeren nemen geen rust om deze balans te herstellen. Als ze zich in een dal bevinden, proberen ze dit snel te compenseren met nog meer dopamine shots. Dit zorgt voor een dopamine error waarbij steeds meer prikkels nodig zijn om hetzelfde plezierige gevoel te ervaren. Op de lange termijn kan dit leiden tot verslaving, concentratieproblemen en zelfs depressie. Het brein raakt gewend aan de constante stroom van dopamine en heeft steeds meer prikkels nodig om hetzelfde niveau van plezier te bereiken.
Dopamine error vs. Dopamine balans
Het is belangrijk om te begrijpen wat een dopamine error is en hoe dit verschilt van een gezonde dopamine balans.
Dopamine error
Bij een dopamine error heb je moeite om je aandacht ergens bij te houden en word je constant afgeleid door nieuwe prikkels. Je hebt weinig motivatie om taken te volbrengen of doelen na te streven. Er is een verslaving aan prikkels, waarbij je steeds op zoek bent naar nieuwe impulsen zoals social media, games, of andere vormen van dopamine shots. Het leven voelt saai aan en je hebt moeite om voldoening te halen uit gewone, dagelijkse activiteiten. Je hebt een korte spanningsboog en bent niet in staat om je lange tijd op één taak te concentreren. Uitstelgedrag komt vaak voor, waarbij belangrijke taken steeds worden uitgesteld. Daarnaast ervaar je voortdurend een gevoel van stress en onrust.
Dopamine Balans
Bij een gezonde dopamine balans ben je in staat om je goed te concentreren en je aandacht vast te houden bij een taak. Je voelt een sterke innerlijke drive en motivatie om doelen te bereiken en taken te volbrengen. Je bent creatief en kunt makkelijker nieuwe ideeën bedenken en oplossingen vinden. Je haalt voldoening uit eenvoudige alledaagse activiteiten. Je kunt geduldig wachten op beloningen en rustig blijven in verschillende situaties. Je werkt productief en krijgt veel gedaan zonder constant afgeleid te worden. Daarnaast ervaar je een algemeen gevoel van kalmte en rust. Het streven naar een dopamine balans helpt onze mentale gezondheid te verbeteren en om een gezonder en bevredigender leven te leiden, terwijl een dopamine error leidt tot verschillende mentale gezondheidsproblemen.
Van dopamine error naar dopamine balans
Het is belangrijk dat jongeren leren hoe ze op een gezonde manier met dopamine shots kunnen omgaan.
1. Bewustwording en educatie
Begrijp de rol van dopamine en de impact van technologie op je brein. Door te weten hoe dopamine werkt, leren jongeren beter te begrijpen hoe hun gedrag wordt beïnvloed. Scholen en organisaties zetten bijvoorbeeld Het Dopamine Effect programma van EpexMind in om op een leuke, humoristische, en 'dopamine-achtige' manier uit te leggen wat de invloed is van dopamine op het brein. Dit programma maakt complexe wetenschappelijke concepten toegankelijk en boeiend voor jongeren, waardoor ze beter begrijpen hoe ze hun gedrag kunnen beïnvloeden en hun mentale gezondheid kunnen verbeteren.
2. Regelmatig pauzes nemen
Neem regelmatig pauzes van technologie om je brein de kans te geven te herstellen. Dit helpt om de gevoeligheid voor dopamine te behouden en overbelasting te voorkomen. Ga bijvoorbeeld wandelen, mediteren, zorg voor voldoende slaap of breng tijd door in de natuur.
3. Moeite doen
Activiteiten die inspanning kosten, zoals sporten, reizen, een ijsbad nemen of een nieuwe vaardigheid leren, stimuleren de aanmaak van dopamine op een gezonde manier. Dit helpt ook om stress te verminderen en je mentale gezondheid te verbeteren.
4. Sociale interacties
Echte, face-to-face interacties met vrienden en familie geven een diepere en meer bevredigende bron van dopamine dan online interacties. Knuffelen, een massage krijgen, samen eten en digitale middelen vermijden tijdens deze tijd helpt. Bezoek zelf fysieke hobbybijeenkomsten en voor singles kunnen speeddates een goede manier zijn om nieuwe mensen te ontmoeten.
